Voor volwassenen met ADHD is medicatie cruciaal. In dit artikel bespreken we de verschillende medicijnen die beschikbaar zijn. Zo kunnen volwassenen met ADHD de beste keuze maken voor hun situatie.
We gaan dieper in op hoe deze medicijnen werken en wat de mogelijke bijwerkingen zijn. Ook vertellen we wanneer en hoe ze worden voorgeschreven.
Belangrijke inzichten
- In Nederland is alleen atomoxetine geregistreerd voor de behandeling van ADHD bij volwassenen.
- Stimulantia, bupropion en modafinil worden off-label voorgeschreven aan volwassenen met ADHD.
- Onderzoek naar mogelijk misbruik of verslaving bij methylfenidaat en dexamfetamine is beperkt.
- Medicatie kan de symptomen van hyperactiviteit, impulsiviteit en concentratieproblemen bij volwassenen met ADHD verminderen.
- Naast medicatie zijn ook niet-medicamenteuze behandelingen zoals coaching en cognitieve gedragstherapie effectief.
Wat is ADHD bij volwassenen?
ADHD is minder vaak bij volwassenen dan bij kinderen. Maar bij een derde van de mensen blijven de symptomen op volwassen leeftijd. De kenmerken zijn aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. Deze kunnen het dagelijks leven sterk beïnvloeden.
Prevalentie en kenmerken
In Nederland heeft ongeveer 3,2% van de volwassenen ADHD. Mannen hebben het meer dan vrouwen, met 3,7% tegenover 2,7%. De symptomen variëren, zoals concentratieproblemen en moeilijkheden met planning.
Gevolgen voor het dagelijks leven
Volwassenen met ADHD hebben vaak problemen op werk, in relaties en in sociale situaties. Ze hebben moeite met concentratie en organisatie. Ze kunnen ook last hebben van slaapstoornissen, angst, depressie en verslaving. Goede behandeling, zoals coaching en medicatie, is cruciaal.
“Ongeveer een derde van de mensen bij wie ADHD op jonge leeftijd werd gediagnosticeerd, blijven de symptomen op volwassen leeftijd aanwezig.”
Medicatie ADHD bij volwassenen
Voordat medicatie wordt voorgeschreven
Voordat een volwassene ADHD-medicatie krijgt, kijkt de arts eerst naar andere opties. Coaching, gedragstherapie en behandeling van bijkomende worden getest. Pas als deze niet werken, overweegt de arts medicatie.
Wanneer krijgen volwassenen ADHD medicatie?
Als coaching en gedragstherapie niet voldoen, kiest de arts voor medicatie. Medicatie helpt de symptomen te verminderen. Zo werkt gedragstherapie beter.
Soms is medicatie de enige oplossing. ADHD-medicatie is niet officieel voor volwassenen, maar artsen kunnen het ‘off-label’ voorschrijven. Ze doen dit als het goed is voor de patiënt.
| Behandelstrategie | Effectiviteit | Toepassing |
|---|---|---|
| Coaching en gedragstherapie | Onvoldoende | Eerst proberen |
| ADHD-medicatie | Effectief | Wanneer coaching/therapie niet werkt |
“Medicatie kan de symptomen verminderen, waardoor gedragstherapie beter aanslaat.”
Eerste keus medicijnen voor ADHD bij volwassenen
Methylfenidaat is een van de eerste keuzes voor volwassenen met ADHD. Het is niet officieel toegestaan voor volwassenen, maar werkt goed. Daarom wordt het vaak gebruikt.
Methylfenidaat
Methylfenidaat helpt bij het verhogen van dopamine en norepinefrine in de hersenen. Dit verbetert concentratie, focus en impulsbeheersing. Er zijn verschillende vormen en doseringen beschikbaar, zoals Concerta en Medikinet.
Dexamfetamine
Dexamfetamine is eveneens een eerste keus voor volwassenen met ADHD. Het is niet officieel toegestaan, maar werkt goed. Voorbeelden zijn Amfexa en Elvanse.
| Medicijn | Voordelen | Nadelen |
|---|---|---|
| Methylfenidaat |
|
|
| Dexamfetamine |
|
|
De kosten voor ADHD medicatie variëren per zorgverzekeraar. Ze liggen tussen €115 en €160 per maand. In 2023 mag je maximaal €250 per jaar zelf betalen.
Tweede keus medicijn: Atomoxetine
Wanneer methylfenidaat of dexamfetamine niet werken, is atomoxetine een goede keus. Dit medicijn is speciaal gemaakt voor volwassenen met ADHD in Nederland.
Atomoxetine is een goede optie als de eerste medicijnen niet helpen. Het werkt lang en heeft geen risico op misbruik.
Sommige mensen voelen zich droog in de mond of duizelig. Ook kunnen ze minder honger hebben of misselijk worden. Maar het is meestal wel te verdragen.
Studies laten zien dat atomoxetine echt helpt. Het vermindert ADHD-symptomen. Het heeft ook een positief effect op volwassenen met ADHD.
| Voordelen Atomoxetine | Bijwerkingen Atomoxetine |
|---|---|
|
|
Samenvattend is atomoxetine een goede keus voor volwassenen met ADHD. Dit is als methylfenidaat en dexamfetamine niet werken.
Derde keus medicijn: Bupropion
Als methylfenidaat, dexamfetamine en atomoxetine niet werken, kan bupropion de derde keus zijn. Bupropion helpt ADHD-symptomen, hoewel het niet specifiek is geregistreerd voor dit doel.
Onderzoek toont aan dat bupropion beter werkt dan placebo bij volwassenen met ADHD. Een meta-analyse vond dat bupropion betere resultaten had dan placebo.
Maar het bewijs is niet altijd duidelijk. Slechts één onderzoek liet zien dat bupropion ADHD-symptomen verbeterde. Daarnaast had de groep met bupropion meer bijwerkingen dan de groep met placebo.
Bijwerkingen van bupropion zijn onder andere hoofdpijn, droge mond en slapeloosheid. Bij hogere doseringen kan er kans zijn op epileptische aanvallen.
De Belgische Hoge Gezondheidsraad ziet bupropion als de derde keus voor ADHD bij volwassenen. Het is een optie als de eerste keuzes niet werken.
Niet-geregistreerde medicijnen voor ADHD bij volwassenen
Er zijn ADHD-medicijnen die niet officieel zijn voor volwassenen, maar wel worden gebruikt. Modafinil en tricyclische antidepressiva zijn voorbeelden hiervan. Ze zijn echter minder bewezen in hun effectiviteit.
In 2020 waren er in Nederland 183.000 mensen die ADHD-medicatie gebruikten. Veel mensen starten met kortwerkende vormen van methylfenidaat. Dit gebeurt bij ongeveer 70% van de nieuwe gebruikers.
Er zijn grote verschillen in het gebruik van ADHD-medicatie per regio. Sommige gebieden hebben veel meer gebruikers dan andere. Ook is er een toename in het gebruik bij volwassenen boven de 25 jaar.
| Medicatie | Vergoeding |
|---|---|
| Ritalin, Medikinet, methylfenidaat Sandoz/Teva, Xiromed, Atomoxetine Accord, Glenmark, Aurobindo | Vergoed in basispakket |
| Concerta, Intuniv, Equasym XL, Tentin, Medikinet CR | Hogere eigen bijdrage |
Hoewel sommige medicijnen zoals modafinil en tricyclische antidepressiva wel worden gebruikt, is hun effectiviteit minder bewezen. Ze worden dus pas als laatste keuze gebruikt voor ADHD bij volwassenen.
Algemene aanbevelingen medicamenteuze behandeling
Bij het voorschrijven van ADHD-medicatie aan volwassenen is het cruciaal dat een gespecialiseerde psychiater of arts dit doet. Ze moeten goed in de gaten houden hoe het medicijn werkt en of er bijwerkingen zijn.
Voorschrijven en monitoren
ADHD-medicatie bij volwassenen is een onderdeel van een breed behandelplan. Dit plan omvat ook psychologische en educatieve ondersteuning. Voordat de behandeling start, moet er een grondig onderzoek gebeuren. Dit omvat de check op somatische voorgeschiedenissen en gezondheid.
Behandelplan en therapietrouw
Goede communicatie en psycho-educatie zijn essentieel voor succesvolle behandeling. Het is belangrijk om elke 3 tot 6 maanden het gewicht te controleren. Bijwerkingen zoals gewichtsverlies en stijging in bloeddruk moeten nauwlettend worden gevolgd.
Methylfenidaat en dexamfetamine zijn aanbevolen vanwege hun positieve invloed op de behandeling. Atomoxetine en bupropion staan daarnaast als alternatieven. Ze zijn goed voor volwassenen met ADHD.
Risico’s en bijwerkingen van ADHD medicatie
ADHD-medicatie helpt vaak goed bij de symptomen. Maar soms komen er ongewenste bijwerkingen voor. Het is belangrijk om deze risico’s te kennen en de patiënt hierover goed te informeren.
Gewichtsverandering
Sommige mensen die ADHD-medicatie gebruiken, verliezen gewicht. Het is belangrijk om hun gewicht regelmatig te checken. Zo kunnen we gewichtsverlies voorkomen, bijvoorbeeld door de medicatie na de maaltijd in te nemen.
Bloeddrukverhoging
ADHD-medicatie kan de bloeddruk verhogen. Daarom moeten we de bloeddruk goed in de gaten houden. Dit is vooral belangrijk als we de dosering veranderen. Dan kunnen we de behandeling aanpassen als nodig.
Psychose en tics
Soms kunnen psychotische symptomen of tics ontstaan door ADHD-medicatie. Dan moeten we de medicatie stopzetten. En er moet een volledig psychiatrisch onderzoek gebeuren.
Angstklachten
Stimulantia kunnen angst veroorzaken, zelfs paniekaanvallen. Dit is vooral het geval bij volwassenen met angstklachten. Dan kunnen we de dosering verlagen of een antidepressivum toevoegen.
Het is belangrijk om regelmatig te controleren en bijwerkingen nauw te volgen. Open communicatie tussen patiënt en behandelaar is essentieel. Zo kunnen we de behandeling optimaliseren en risico’s beperken.
Misbruik en verslaving bij methylfenidaat en dexamfetamine
Methylfenidaat en dexamfetamine zijn medicijnen die bij ADHD worden gebruikt. Ze kunnen echter misbruik en verslaving veroorzaken. Dit is een groot probleem voor artsen die deze middelen voorschrijven.
Deze medicijnen, vooral de kortwerkende soorten, kunnen misbruikt worden. Ze kunnen een goed gevoel geven door de hersenen te stimuleren. Dit maakt ze aantrekkelijk voor misbruik.
Voorschrijvende artsen moeten goed weten hoe ze deze medicijnen mogen voorschrijven. Het is ook belangrijk om de patiënt goed te monitoren. Dit helpt om misbruik en verslaving te voorkomen.
| Medicatie | Risico op misbruik | Aanbevolen maatregelen |
|---|---|---|
| Methylfenidaat | Hoog, vooral bij kortwerkende preparaten | Voorkeur voor langwerkende preparaten, regelmatige controle |
| Dexamfetamine | Hoog, vooral bij snelle toediening | Voorkeur voor langwerkende preparaten, regelmatige controle |
Door de juiste maatregelen te nemen, kunnen we de risico’s verminderen. Dit is cruciaal voor een veilige behandeling van volwassenen met ADHD.
Medicatie ADHD bij volwassenen
De eerste keus medicijnen voor ADHD bij volwassenen zijn methylfenidaat en dexamfetamine. Deze medicijnen werken lang en zijn veiliger tegen misbruik. Atomoxetine en bupropion volgen als de eerste niet werken. Ze worden vaak gebruikt, hoewel ze niet officieel zijn toegestaan voor volwassenen.
Een psychiater of getrainde arts moet de medicatie voorschrijven. Een grondig onderzoek is nodig voordat de behandeling begint. De eerste dosis wordt langzaam aangepast over 4-6 weken. Medicatie is een deel van een groter behandelplan, met psycho-educatie.
| Medicijn | Werkingsduur | Typische dosis | Bijwerkingen |
|---|---|---|---|
| Ritalin (methylfenidaat) | 2-4 uur | 1 mg/kg lichaamsgewicht per dag | Verminderde eetlust, droge mond, hartkloppingen, nervositeit |
| Concerta (methylfenidaat) | 10-12 uur | 36-90 mg per dag | Verminderde eetlust, droge mond, hartkloppingen, nervositeit |
| Dexamfetamine | 4-5 uur | Variërend | Verminderde eetlust, droge mond, hartkloppingen, nervositeit |
Het is belangrijk om het gewicht te monitoren bij ADHD-patiënten. Bijwerkingen zoals psychose en angst kunnen voorkomen. Het juiste medicijn kiezen en monitoren vereist zorg en kennis.
Voor volwassenen met ADHD is een volledig onderzoek voorafgaand aan medicamenteuze behandeling essentieel.
Niet-medicamenteuze behandeling van ADHD bij volwassenen
Naast medicijnen zijn ook niet-medicamenteuze methoden zoals coaching en gedragstherapie belangrijk. Ze helpen volwassenen met ADHD om beter te functioneren in hun dagelijkse leven.
Er zijn veel niet-medicamenteuze behandelingen beschikbaar voor volwassenen met ADHD. Denk aan:
- Psycho-educatie
- Cognitieve gedragstherapie
- Vaardigheidstraining
- Mindfulness-based cognitive therapy
- Interventies voor familieleden en de werkvloer
- Verbeteren van de slaapkwaliteit
- Lichaamsbeweging
- Relaxatietechnieken
- Cognitieve training
- Neurofeedback en biofeedback
Elke behandeling heeft zijn eigen doel en manier van werken. Sommige helpen bij problemen zoals concentratie en slaap. Andere helpen om beter met ADHD om te gaan.
De wetenschap toont aan dat deze behandelingen werken. Ze zijn een goede aanvulling op medicijnen voor volwassenen met ADHD.
“Niet-medicamenteuze behandeling is essentieel voor volwassenen met ADHD om beter om te gaan met de symptomen en de gevolgen in het dagelijks leven.”
Bronnen en onderbouwing
Deze informatie komt van wetenschappelijk onderzoek en richtlijnen. Ze gaat over ADHD bij volwassenen. De belangrijkste bronnen zijn de ADHD-richtlijn van de Landelijke Stuurgroep en wetenschappelijke artikelen.
Uit onderzoek blijkt dat van de 180 zwangerschappen met eerstetrimesterblootstelling aan methylfenidaat er 4 met afwijkingen waren. Dit is minder dan het normale aantal afwijkingen bij zwangerschappen. Slechts 0,02% van de vrouwen nam methylfenidaat of atomoxetine in de zwangerschap voor ADHD.
Apgar-scores onder de 10 bij de geboorte vonden vaker plaats bij vrouwen met ADHD die medicatie gebruikten. Dit in vergelijking met vrouwen zonder medicatie.
Voor borstvoeding wordt het gebruik van bepaalde medicijnen afgeraden. Naar schatting zijn de gegevens van 1000 zwangerschappen nodig om de veiligheid van methylfenidaat in het eerste trimester te bevestigen.
Onderzoek laat zien dat ongeveer 70-80% van de kinderen met ADHD positief reageert op methylfenidaat. Dit leidt tot minder aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. Dexamfetamine kan als alternatief worden gebruikt bij ADHD, met minder rebound-effecten dan methylfenidaat.
Atomoxetine is het eerste geneesmiddel dat is geregistreerd voor ADHD. Pipamperon, een antipsychoticum, wordt soms voorgeschreven bij autismespectrumstoornissen in combinatie met ADHD.
Tot slot wordt melatonine experimenteel ingezet bij slaapklachten geassocieerd met ADHD. De effectiviteit ervan is nog niet wetenschappelijk bewezen.
Conclusie
Medicatie speelt een grote rol in het behandelen van ADHD bij volwassenen. Methylfenidaat en dexamfetamine staan bovenaan de lijst. Daarna volgen atomoxetine en bupropion. Deze middelen worden vaak gebruikt, hoewel ze niet officieel zijn toegestaan voor volwassenen.
Het is cruciaal om de effecten en bijwerkingen van deze medicijnen goed te volgen. De behandeling moet afgestemd worden op wat de patiënt nodig heeft. De toename in het gebruik van ADHD-medicatie bij jongvolwassenen is een zorgelijk signaal.
Medicatie is belangrijk, maar niet de enige oplossing. Aanpassingen in de levensstijl spelen ook een grote rol. Een geïntegreerde aanpak, waarbij zowel biologische als psychosociale aspecten worden aangepakt, kan de behandeling verbeteren.
