ADHD is een aandoening die varieert van rustig en beheerst gedrag tot impulsief zijn. Dit gedrag kan de groei en ontwikkeling van kinderen hinderen. Volgens de DSM-5 is het belangrijk dat deze symptomen al vroeg, voor het 12e levensjaar, zichtbaar zijn.
Soms zijn er al vroeg signalen, maar worden de problemen als risicovrollerlijk pas later duidelijk. Er moeten bewijzen zijn van verstoring in verschillende levensgebieden door onoplettend of impulsief gedrag. Er zijn drie types ADHD: gecombineerd, vooral onoplettend en vooral impulsief/hyperactief.
Belangrijke inzichten:
- ADHD treft 3 tot 5 procent van de Nederlandse bevolking.
- 85% van mensen met ADHD heeft het gecombineerde beeld, terwijl 10 tot 15% alleen aandachtsproblemen heeft.
- 3 op de 4 mensen met ADHD hebben ook nog een andere aandoening, zoals slaapproblemen, angststoornissen of verslavingen.
- ADHD kan zowel in de kindertijd als volwassenheid worden gediagnosticeerd.
- De DSM-5 definieert specifieke criteria voor het stellen van een ADHD diagnose.
Wat is ADHD?
ADHD is een psychische stoornis die op jonge leeftijd begint. Vaak duurt het voort tot in de volwassen jaren. De kernsymptomen van ADHD omvatten aandachtstekort, hyperactiviteit, en impulsiviteit. Er wordt gedebatteerd of ADHD een categorale of dimensionele stoornis is. Toxic symtomen die het dagelijks leven beïnvloeden, vallen onder de noemer stoornis.
Praktisch gezien is een categorale benadering nuttiger bij diagnose en behandeling. De DSM-5, een leidraad voor psychologen, hanteert dan ook zo’n benadering.
Verschillende types van ADHD
Er bestaan drie substypes van ADHD:
- Gecombineerd beeld waar aandachtsproblemen samen gaan met hyperactiviteit en impulsiviteit
- Overwegend onoplettend beeld met de nadruk op aandachtsproblemen)
- Overwegend hyperactief/impulsief beeld dat vooral de hyperactiviteit en impulsiviteit toont)
Deze ADHD typen kunnen helpen bij het begrijpen en aanpakken van specifieke symptomen. They provide insights into the variety of challenges linked to ADHD. It’s thus crucial for identification and management.
ADHD: Criteria en Diagnose
ADHD wordt herkend door een aanhoudend patroon van aandachtstekort, en/of hyperactiviteit/impulsiviteit. Dit moet het dagelijkse leven beïnvloeden. Om de diagnose te stellen, moeten kinderen zes maanden lang zes symptomen laten zien. Deze symptomen mogen niet enkel wijzen op een tegenwerkende houding. Ook mogen ze niet komen door moeite met begrijpen van taken.
Aandachtsproblemen als kernsymptoom
Het niet kunnen focussen is een centraal deel van ADHD. Net als hyperactiviteit (veel bewegen) en impulsiviteit (moeite met het beheersen van impulsen).
Hyperactiviteit en impulsiviteit als kernsymptomen
De symptomen van ADHD moeten opvallend aanwezig zijn. Ze mogen niet passen bij het normale ontwikkelingsniveau. Dit moet een directe negatieve impact hebben op het dagelijks leven. Om ADHD vast te stellen, is het belangrijk dat deze symptomen het functioneren merkbaar belemmeren.
ADHD diagnose in Nederland
In Nederland lijkt het geven van een ADHD diagnose op een pittige klus. Het start met een snelle check door een dokter of een andere specialist. Vervolgens verwijzen ze door naar nog meer experts, zoals psychiaters, psychologen en orthopedagogen.
Diagnostisch proces voor ADHD
De specialisten duiken dan diep in een evaluatie. Ze kijken naar belangrijke symptomen en wanneer die begonnen. Ook wordt gekeken hoe iemand dagelijks functioneert en of er andere redenen voor de klachten zijn.
Als alles is besproken, bepalen zij of de ADHD-regels volgens de DSM-5 kloppen.
Doorverwijzing naar deskundigen
Om ADHD vast te stellen, sturen ze je in Nederland naar experts. Deze experts onderzoeken je grondig. Ze checken of je past in het ADHD-plaatje volgens de DSM-5.
ADHD bij Kinderen
ADHD zien we vaak voor het eerst bij kinderen of tieners. Dan vallen bepaalde gedragskenmerken op, zoals problemen met aandacht, veel bewegen en snel dingen doen. In een vroeg stadium zijn concentratieproblemen en druk gedrag bijvoorbeeld al merkbaar.
Diagnose van ADHD bij kinderen
Bij de diagnose kijken experts verder dan alleen de symptomen. Ze letten ook op hoe deze klachten het kind beïnvloeden en of ze er al waren voor het 12e levensjaar.
ADHD diagnose bij Volwassenen
ADHD is niet alleen een probleem voor kinderen. Veel volwassenen hebben het ook. Ze ervaren vaak symptomen die anders zijn dan die van kinderen. Voor hen zijn aandachts- en concentratieproblemen erg duidelijk. Maar hyperactiviteit en impulsiviteit merk je soms minder op.
Volwassenen met ADHD kunnen bijkomende problemen hebben. Denk aan stemmingswisselingen, slaapstoornissen, angststoornissen of verslavingen. Deze uitdagingen maken het moeilijk voor hen.
Soms wordt ADHD pas bij volwassenen ontdekt. Dit gebeurt bijvoorbeeld als ze meer verantwoordelijkheden krijgen. Dan vallen de ADHD klachten opeens op. Het kan lastig zijn om de onderliggende oorzaken te zien.
ADHD diagnose
ADHD wordt gediagnosticeerd door betrouwbare testen en gesprekken met experts te voeren. Deze experts controleren of de symptomen echt bij ADHD horen. Ze zorgen ook dat andere stoornissen, zoals angst of depressie, uitgesloten worden. Dit doen ze door goed te kijken naar zowel de symptomen als naar de invloed ervan op het dagelijks leven.
Uitsluiten van andere aandoeningen
De diagnose ADHD volgt als de klachten echt typisch zijn voor ADHD. Ze moeten duidelijk het dagelijks leven verstoren, zoals op school of werk. Andere mogelijke oorzaken van de klachten worden dan zorgvuldig bekeken en uitgesloten. Dit proces is zeer belangrijk bij de ADHD diagnose.
Comorbiditeit bij ADHD
Rond de drie kwart van de mensen met ADHD kampt ook met andere psychische stoornissen. Voorbeelden hiervan zijn slaap-, angst- en stemmingsstoornissen, autisme, verslaving of persoonlijkheidsstoornissen. Deze extra stoornissen kunnen ADHD-symptomen erger maken en de behandeling bemoeilijken.
Andere stoornissen samen met ADHD
ADHD komt vaak samen met andere psychische aandoeningen. Een derde van de jongeren met ADHD heeft ook leermoeilijkheden, zoals dyslexie en dyscalculie.
Rond een kwart van hen ervaart angst en depressie, en tot de helft heeft problemen met slapen. Ongeveer de helft van de personen met ADHD heeft ook problemen met hun motorische coördinatie.
Rond 20% van de jongeren met ADHD heeft een ticstoornis. Sommigen ontwikkelen zelfs antisociale of borderline persoonlijkheidsstoornissen.
Aanpak van comorbide aandoeningen
Het is belangrijk om bij de behandeling van ADHD ook de bijkomende problemen aan te pakken. Samenwerking tussen verschillende specialisten, zoals psychiaters en maatschappelijk werkers, is vaak nodig.
| Comorbide aandoening | Percentage bij ADHD |
|---|---|
| Leerstoornissen | Ongeveer 33% |
| Angst- en stemmingsproblemen | Ongeveer 25-50% |
| Motorische coördinatieproblemen | Ongeveer 50% |
| Ticstoornis | Ongeveer 20% |
| Antisociale/borderline persoonlijkheidsstoornissen | Kan voorkomen |
Een goede diagnose is cruciaal voor de behandeling van ADHD en de bijbehorende stoornissen vanwege hun vaak gedeelde voorkomen.
Behandeling voor ADHD
De behandeling voor ADHD kijkt naar medicatie en andere manieren. ADHD medicatie, zoals stimulantia, vermindert de symptomen. Het helpt bij aandachtsproblemen, hyperactief zijn en te snel dingen doen.
Medicamenteuze behandeling
Veelgebruikte medicijnen zijn ADHD behandeling met methylfenidaat (zoals Ritalin en Concerta) en antidepressiva. Ze helpen focus en gedrag te verbeteren. Bij kinderen jonger dan 6 jaar adviseren experts vaak geen medicatie. De keuze hangt af van wat het best past bij de persoon met ADHD.
Gedragstherapie en counseling
Er zijn ook therapieën zoals cognitieve gedragstherapie en counseling. Ze leren mensen met ADHD vaardigheden om executieve functies, emoties en sociale interacties te beheersen. Elke behandeling is afgestemd op de persoon. Een mix van medicatie en therapie werkt vaak het beste.
ADHD bij Vrouwen
ADHD is bij vrouwen net zo vaak aanwezig als bij mannen. Bij hen wordt het alleen vaak later ontdekt. Het herkennen van ADHD bij vrouwen is moeilijk, omdat het zich soms anders uit.
Vrouwen met ADHD merken vaak subtiele symptomen op, zoals aandachtsproblemen. Dit is anders dan bij mannen, die vaak hyperactiever zijn. Stages in het leven, zoals menstruatie, zwangerschap, en het combineren van werk met gezin, maken het herkennen nog lastiger.
Onderdiagnostiek van ADHD bij vrouwen
Uit onderzoek blijkt dat bij vrouwen ADHD vaker stemmingswisselingen veroorzaakt. Dit gebeurt in de week voor de menstruatie, na de bevalling, en tijdens de menopauze.
Vrouwen hebben vaker ADD, waarbij de symptomen minder opvallend zijn. Dit zorgt ervoor dat ADHD bij vrouwen minder snel herkend wordt.
Specifieke uitdagingen voor vrouwen met ADHD
Vrouwen met ADHD moeten vaak meer zelf doen dan mannen. Dit kan leiden tot meer stress en uiteindelijk een burn-out. Ze lopen ook meer risico op bepaalde symptomen.
Zo zijn ze gevoeliger voor prikkels, voelen ze zich snel afgewezen, en krijgen ze sneller last van driftbuien. ADHD bij vrouwen kan veel leiden tot andere problemen, zoals eetstoornissen, overgewicht, en zelfbeschadiging.
Vrouwen lopen ook een hoger risico op bepaalde ziektes, zoals migraine en astma. Dit geldt vooral in combinatie met periodes van hormonale veranderingen.
Professionals moeten meer opletten op specifieke ADHD-kenmerken bij vrouwen. Zo kan ADHD eerder en beter worden herkend. Dit helpt vrouwen de juiste hulp op tijd te krijgen.
Erfelijkheid en ADHD
ADHD komt vaak voor in families. Als iemand in jouw familie ADHD heeft, is de kans groter dat jij het ook hebt. ADHD erfelijkheid en ADHD genetica spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van ADHD.
Genetische factoren bij ADHD
Zoveel als 80% van ADHD wordt door erfelijkheid bepaald, zegt onderzoek onder tweelingen. Broers en zussen van kinderen met ADHD hebben 2 tot 3 keer meer kans om zelf ADHD te krijgen.
Onderzoek naar DNA van 20.000 ADHD-patiënten en 35.000 zonder vond variaties op 12 DNA-locaties die risico’s verhogen. Duizenden genen kunnen een rol spelen bij ADHD, net als bij het vormen van eigenschappen zoals aandacht en activiteit.
ADHD in de familie
Als een kind de diagnose ADHD krijgt, kan dat de ouders doen inzien dat ze zelf symptomen van ADHD familiair vertonen. Het herkennen van ADHD-symptomen in de familie kan helpen om anderen met de aandoening eerder te herkennen en te ondersteunen.
Daarom is het kennen van je familieachtergrond belangrijk bij de diagnose van ADHD.
Leven met ADHD
ADHD is een aandoening voor het hele leven. Mensen kunnen er wel mee leren omgaan. Dit doen ze door bepaalde aanpassingen te maken en hulpmiddelen te gebruiken. Ze structureren bijvoorbeeld hun dag. Ze gebruiken agenda’s en to-do-lijsten. Ook zetten ze timers in of maken ze rustige plekken om te werken.
Professionele ondersteuning zoals coaching of therapie is ook belangrijk. Dit helpt bij het ontwikkelen van vaardigheden. Denk aan zelfregulatie, timemanagement en sociale interactie. Met de goede hulp en aanpassingen kunnen mensen met ADHD hun leven veel beter maken.
ADHD en Werk
ADHD kan grote gevolgen hebben voor werk en loopbaan. Sommige banen passen beter bij ADHD dan anderen. Creatieve en uitdagende banen kunnen goed zijn, terwijl kantoorbanen mogelijk moeilijker zijn.
Carrièrekeuzes bij ADHD
Onderzoek toont aan dat mensen met ADHD vaker problemen hebben met werk. Ze zijn vaker ziek of kunnen niet werken. Elk persoon met ADHD is anders, dus maatwerk in werkbegeleiding is belangrijk.
Werkplekvoorzieningen voor ADHD
Werkgevers kunnen helpen met voorzieningen voor medewerkers met ADHD. Ze kunnen stille plekken maken, tools aanbieden voor goed tijdmanagement, of flexibel werken toestaan. Met de juiste steun kunnen mensen met ADHD hun talenten laten zien op het werk.
Trainingen en opleidingen helpen ook mensen met ADHD bij persoonlijke ontwikkeling. Er zijn beroepen die goed passen bij mensen met ADHD, zoals ambulant begeleider, kok, en journalist.
Voor het vinden van een baan met ADHD zijn er handige tips. Kies bijvoorbeeld een baan met vaste werktijden voor structuur. Een goed dagritme en hulpmiddelen als post-its zijn nuttig. Een coach kan ook ondersteunen.
Onderzoek laat zien dat werken met structuur helpt om langer bij een werkgever te blijven. Een gestructureerde omgeving is cruciaal voor mensen met ADHD. Het helpt hun talenten beter te gebruiken.
Nieuwe ontwikkelingen in ADHD onderzoek
Het ADHD onderzoek heeft de laatste jaren grote stappen gezet. Er is steeds meer bekend over de oorzaken van ADHD. Dit komt door de studie van het brein en de genen, en hoe de omgeving dit beïnvloedt. Wetenschappers zoeken actief naar nieuwe manieren om ADHD beter te kunnen behandelen.
Het is ook belangrijk geworden om ADHD beter te herkennen, vooral bij vrouwen en ouderen. Door dit te doen, begrijpen we ADHD beter. We kunnen dan behandelingen geven die echt bij de persoon passen.
Bijvoorbeeld, onderzoekers richten zich nu op ADHD bij vrouwen. Ze willen voorkomen dat dit vaak niet herkend wordt. Er wordt ook gekeken naar volwassenen met ADHD. Zij hebben vaak een zware taak om werk, gezin en vrienden te combineren.
Dit onderzoek helpt om ADHD steeds beter te begrijpen. En het biedt meer mogelijkheden om mensen met ADHD te helpen. Dat geeft veel hoop voor een beter leven voor iedereen met ADHD.
Conclusie
ADHD is een complexe aandoening die het leven flink beïnvloedt, voor zowel kinderen als volwassenen. De diagnose wordt na een grondig onderzoek gesteld. Dit onderzoek bekijkt of de kenmerkende symptomen aanwezig zijn, zoals moeite met aandacht, hyperactiviteit en het nemen van snelle beslissingen. Mensen ontdekken vaak op jonge leeftijd dat ze ADHD hebben. Maar het is ook mogelijk om het op latere leeftijd vast te stellen, wanneer de druk van volwassen verantwoordelijkheden de problemen duidelijker maakt.
De laatste jaren is het aantal mensen met de diagnose ADHD en het voorschrijven van medicatie toegenomen. Dit is goed maar sommige deskundigen maken zich zorgen. Ze vragen zich af of ADHD misschien te vaak wordt vastgesteld en te veel wordt behandeld. Toch is er nu meer aandacht en begrip voor ADHD, vooral bij bepaalde groepen zoals vrouwen. Het onderzoek om ADHD te begrijpen en te behandelen gaat door. Dit is belangrijk omdat het kan leiden tot betere zorg en hulp voor mensen met ADHD.
ADHD is iets waar je je hele leven mee om leert gaan. Door de juiste ondersteuning, aanpassingen en hulpmiddelen te gebruiken, zijn er veel mogelijkheden. Mensen met ADHD kunnen hierdoor hun sterke punten ontwikkelen en een positief leven leiden, ondanks hun aandoening.
